يعني خداي تعالي عنايت دارد كه تفاوت رحمن و رحيم يكي از مسائل اصلي هستي است و يكي از مبادي خداشناسي است . بسم الله الرحمن كافي نيست . بسم الله الرحيم كافي نيست . بسم الله الرّحمن الرّحيم ، و با تقدم رحمن بر رحيم . اين علت همه چيز مي‌شود . اين هم كه در رواياتي امده كه قرآن در سورة حمد خلاصه شده و سورة حمد در بسم الله الرّحمن الرّحيم خلاصه شده ، يعني در اينجا تعبيري و نكته‌اي است كه هر سؤالي را بايد در الرّحمن الرّحيم جستجو كرد . خدا چرا چنين كرد ؟ جوابش در الرّحمن الرّحيم است . آفرينش انسان ريشه‌اش در الرّحمن الرّحيم است . چرا ؟ چون اينجا رحمن و رحيم ، هر دو با هم ذكر شده و طبيعتا از جاهاي ديگر هم بر همديگر تطبيق مي‌كنند ، اينجا نمي‌تواند تطبيق كند . يك تفاوتي دارد . كه رحمن نوعي از رحمت است كه رابطه‌اي به عمل عامل ندارد . تنها با فاعليت فاعل رابطه دارد ، كاري به قابليت قابل ندارد . رحيم رحمتي است كه به قابليت قابل ارتباط دارد . يعني در يك رحمت عامي كه همه چيز را شامل مي‌شود كه رحمتي وسعت كلّ شي‌ء ، اين ناظر به رحمت رحمانيه است . رحمت رحيميه مربوط به موجودي مي‌شود كه رحمت رحمانيه را دريافت كرده و درست مصرف كرده و مستحق رحمت رحيميه . پس در حقيقت رحمت رحيمي مي‌شود رحمت دوم ، رحمت رحماني مي‌شود رحمت اول . و موجود اگر مختار بود و رحمت رحمانيه را كه دريافت كرد ، درست به كار برد ، مستحق رحمت رحيميه مي‌شود . اين تعبير هم كه داريم كه رحيم است بر مؤمنين ، رحمن است بر همگان ، يا رحمان الدنيا و الاخرة و رحيمهما ، يعني هر دو هم در دنيا و هم در آخرت ، رحمن و رحيم كاربرد دارند . يعني در خود دنيا هم رحيم است . اينطور نيست كه خدا در دنيا رحيم نباشد . چون اين رحيمي ، مربوط به نحوة برخورد طرف با اسم رحمن است . اين برخورد صحيح با دريافت رحمت است كه جنبة رحيميه را استحقاق مي‌دهد كه طرف از آن رحمت رحيميه استفاده كند . برخورد نادرست با دريافت رحمت رحمانية‌دريافت شده است كه مغضوب و ضالين را به وجود مي‌آورد . كه سورة حمد هم كه خلاصة قرآن است و هم شرح بسم الله الرّحمن الرّحيم ، در آخرش هميت قسمت را اشاره مي‌كند « الّذين انعمت عليهم » ، كساني كه رحمت رحمانيه را درست به كار گرفتند و با درست به كارگرفتن ، مستحق رحمت رحيميه شدند و بين دو جنبة‌ رحمن و رحيم بهره‌مند از هر دو شدند و بين اين دو تا پرورش پيدا كردند . از رحمن خوب بهره‌مند شدند تا شدند تجلّي رحيم . « غير المغضوب عليهم و لا الضالين » هم اشاره به آنهائي است كه رحمت رحمانية‌ دريافتي را آنچنان به كار بردند كه غضب شدند ، يا آنچنان به كار نگرفتند كه مستحق رحمت رحيميه شوند ، ضالين شدند ؛ كه مال آنها يك عمل ايجابي است ، مال دستة ضالين يك عمل سلبي است . ضالين قصور كردند در به كار بردن رحمت رحماني دريافتي ، مغضوب عليهم تقصير در آن كردند.
*****